Hurma Arıtma Tesisleri

Antalyanın batı bölgesindeki yerleşim yerlerinden kaynaklanan evsel nitelikli atık sular, 2000mm çapında  kolektör hattı ile Hurma Atıksu Arıtma Tesisine gelmektedir.

Kanalizasyon şebekesi vasıtasıyla toplanan evsel atık sular, her biri  Ø 2000 mm çapında olan  iki ana kolektör hattı ile arıtma tesisine iletilmektedir. Tesise iletilen atık sular öncelikle proses içerisinde yer alan elektro-mekanik ekipmanların zarar görmemesi için 50 mm’lik çubuk aralığına sahip kaba ızgaradan geçirilmektedir. Atıksu içerisindeki büyük boyutlu (taş, tahta, plastik parçaları v.b.) maddeler ızgara tırmıkları ile atık sudan mekanik işlemlerle ayrılırlar ve konveyörler vasıtasıyla katı atık depolama sahasına iletilmek üzere konteynerlere boşaltılırlar.

Kaba ızgaradan geçen atık sular (– 6,5 m kotundan) kapasitesi 1325 m³/h olan  pompalar ile (+ 10,65 m kotuna) terfi edilir. Terfi merkezinde 9 adet dalgıç ana atık su pompası bulunmakta olup bu pompalar eş yaşlanma prensibine göre dönüşümlü olarak çalıştırılmaktadır.

Terfi pompalarından geçen atık sular orta ve küçük  boyutlu partiküllerin atık sudan ayrılması için önce çubuk aralığı 30 mm daha sonra 10 mm olan dörder adet ince ızgaradan geçirilir. Böylelikle atık sudan orta ve küçük ölçekli partikül maddelerin mekaniksel arıtımı sağlanır ve ızgaraların tırmıkları ile toplanan katı atıklar konveyör vasıtasıyla katı atık depolama sahasına iletilmek üzere konteynerlerde toplanırlar.

Ön arıtmadan çıkan atıksu önce terfi merkezine gelmekte buradan dalgıç pompalar ile yükseltilerek biyolojik fosfor gideriminin yapılması amacıyla anaerobik reaktöre gönderilmektedir. Biyolojik fosfor tankı anaerobik olarak çalışmaktadır. Bu tank dalgıç karıştırıcılar ile donatılmıştır. Biyolojik arıtmada kütle dengesinin korunması amacıyla yapılan geri devir de bu tanka bağlanmaktadır. Hava verilmeden 1.4 saat bekletilen suda anaerobik ortam oluşmakta ve bu ortamda  faaliyet gösteren mikroorganizmalar fosforu bünyelerinden atmaktadır.

Anaerobik Reaktör;
         Tank Boyutları:
                   Havuz eni: 7 m x 2  seri bağlı havuz = 14 m
                   Havuz Boyu: 47 m
                   Su Derinliği: 7 m
          Bir Tankın Hacmi: 4400 m3
          Bekletme Süresi: 1,4 saat

Biyolojik arıtmada metabolizmaya geçen fosfor miktarı, biyolojik fosfor giderim ünitesi olmayan sistemlerde aktif çamurdaki fosfor oranı %1,5-2 arasında iken, biyolojik fosfor giderim ünitesi içeren sistemlerde bu oran %2-7,3 arasındadır. Bu durumda biyolojik fosfor giderim ünitesi içeren sistemlerin normalden 2 kat daha fazla fosfor giderdikleri kabul edilebilir.

Izgaralardan geçen atık sular, 45 m boyunda, 5 m genişliğinde ve 6,3 m derinliğindeki altı  adet havalandırmalı kum ve yağ tutucu havuzlarına kanallar vasıtasıyla iletilmektedir.  Her biri 540 Nm3/saat olan 6 adet hava körükleri (blower) ile havuz tabanlarına döşenen boru hatları için hava temini sağlanır. Havuzlara su akışına dikey yönde verilen hava vasıtasıyla kendi ağırlığı ile dibe çöken kum ve diğer katı maddelerin dipteki hareketi sağlanırken, kendi ağırlığı ile çökelemeyen yağ ve organik maddelerin askıda ve yüzeyde kalması sağlanmaktadır. Havuz dibinde çökelen kum ve ağır partiküller yine havuz üzerinde çalışan gezer köprülere monte edilmiş olan 36 m3/saat kapasiteli kum pompaları vasıtasıyla çekilerek havuz kenarında yer alan kum kanalarına aktarılmaktadırlar. Yüzeyde oluşan köpük ve yağlar 40 m3/saat kapasiteli pompalar vasıtasıyla ızgaralara gönderilir ve orada susuzlaştırıldıktan sonra konteynerlere alınırlar. Kanala alınan kumlar ızgaralardan geçirildikten sonra konteynerlere iletilerek katı atık depolama sahasına iletilmektedirler. 

Kum ve yağ tutucu havuzlarından çıkan atık su, ön çöktürme havuzlarına giriş yapar.
Atık suda bulunan çökebilen katı maddelerin %90’ı ön çökeltme havuzunda sudan ayrılabilir. Dibe çöken ve çürüme özelliği gösteren bu çamurlar, mekanik yoğunlaştırma işleminden sonra çamur işleme (anaerobik çürütme) sistemine gönderilir.

Nihai debide 1-1,5 saat hidrolik bekleme süresine göre tasarlanmış olan ön çöktürme havuzları; Her biri 2188 m3 hacmine sahip   4 adet   dikdörtgen tip havuzlardır.
Bu havuzlarda;
   AKM’nin %50’si,
   BOİ’nin %25’i
   TN ve TP’nin %10’u dip çamurunda tutularak susuzlaştırıldıktan sonra çamur çürütücülere gönderilmektedir.

Koku giderme ünitesinde, atıksu ile beraber gelen kimyasalların ya da organik maddelerin ayrışması sonucu oluşan gazların arıtımı sağlanmaktadır.

Havanın; ıslak gaz yıkayıcılarla ortamdan emildikten sonra absorpsiyon ve oksidasyon prosesleri ile kokudan arındırılması amaçlanmaktadır.

Tesiste; Ön Arıtma, Ön Çöktürme ve Susuzlaştırma Binalarında olmak üzere 3 adet merkezi koku giderme ünitesi bulunmaktadır.
Emiş yapılan kirli hava debileri:
  Ön Arıtma ünitesinde: 105.000 m3/s
  Ön Çöktürme ünitesinde: 25.000 m3/s
  Susuzlaştırma ünitesinde: 25.000 m3/s

Ön çökeltme havuzlarından savaklanan atık sular ve son çökeltme havuzundan alınan  geri devir çamuru  bio-fosfor havuzlarına iletilmektedir.

Geri Devir Oranı tesis giriş debisinin %100-%75’i oranında yapılmaktadır.

Tesiste 2 adeti toplam 8800 m3, 2 adeti de toplam 16000 m3 olmak üzere 4 adet Bio-P havuzu bulunmaktadır.

Havuzlardaki çökelmeyi ve çökelmeyle beraber oluşacak hacim kayıplarını önlemek, istenilen akım karakteristiğini sağlamak amacıyla havuzların her birinde dört  adet 0,3 m/sn hız sağlayacak dalgıç mikserler monte edilmiştir.

Dağıtım yapısından Bio-P havuzlarına alınan ham atıksu – aktif çamur karışımı oksijen verilmeden  1.5-2 saat süreyle bekletilir.

Anaerobik ortamda polifosfat depolamış mikroorganizmalar kolay yapılanabilir . Bu mikroorganizmalar, bu proses ile hücre temel yapılarında polifosfat  bileşiklerini kurarlar. Atıksulardan fosfat uzaklaştırılması, bu polifosfat yapılanması sayesinde meydana gelmektedir.

Ayrıca geri devir hatlarının dağıtım yapısının başına verilerek, geri devirden gelen nitrat denitrifikasyonu ile atıksu su içerisindeki kolay parçalanabilir organik maddelerin tüketilmesinin önüne geçilmiştir. Böylelikle atıksu su içerisindeki çözünmüş organik maddelerin tamamının bio fosfor gideriminde kullanılması sağlanmaktadır.

Havuzlara monte edilen Oksidasyon ve redüksiyon ölçerler (ORP) enstrümanları vasıtasıyla yukarıda belirtilen biyolojik aktivitelerin indirgenme ve yükseltgenme potansiyelleri tespit edilerek reaksiyonlar kontrol altına alınır.

Bio-fosfor havuzlarından çıkan atıksular havalandırma havuzuna alınmaktadır. Atıksu birinci havalandırma havuzunun anoksik bölümüne daha sonra oksik bölümüne iletilecektir. Daha sonra atıksular ikinci havalandırma havuzuna geçerek yine anoksik ve oksik  bölümlerden  sonra  çıkış  dağıtım  yapısından son çökeltme havuzlarına iletilecektir.
Anoksik bölgede, atıksu içerisindeki nitrat ya da nitrit uzaklaştırma denilince anlaşılan nitrat veya nitritin azota indirgenme reaksiyonu (denitrifikasyon) meydana gelmektedir. Bu bölgede faaliyet gösteren bakteriler ihtiyaçları olan oksijeni nitrattaki oksijenden sağlarlar.
  Nitrifikasyon (Oksijenli):
Amonyum azotunun => Nitritte dönüşümü => Nitrata
  Denitrifikasyon (Anoksit):
Nitratın => Nitrat Azotu => Azot Gazı
Denitrifikasyon kısmından sonra atıksu-çamur karışımı, havalandırmalı biyolojik kısma (nitrifikasyon) geçer. Nitrifikasyon kısmında amonyak nitrata dönüşür. Ototrof mikroorganizmalar tarafından amonyum azotu nitrit ve nitrata yükseltgenir. Nitrat bakterileri azot oksidasyonu (yükseltgenme) sayesinde önemli miktarda enerji kazanırlar ve CO2’i karbon kaynağı olarak kullanıp hücre yapılarını oluştururlar. Bu reaksiyonlar aerobik ortamda oluştuğundan oldukça fazla oksijen ihtiyacı ortaya çıkar. Havalandırma, basınçlı hava ile yapılır. Basınçlı hava, hava körükleri ( Turbo blowerlar ) ve difüzörler vasıtası ile nitrifikasyon kısmına dağıtılır.
İkinci oksik bölgeden birinci anoksik bölgeye içsel sirkülasyon pompaları (Her biri 4375 m3/saat kapasiteli  9 adet )ile aktif çamur karışımı aşılaması yapılarak mevcut kapasitede özellikle Azot ve Carbon giderim verimleri artırılmaktadır.

Proses havuzlarındaki anoksik ve oksik şartların devamlılığını izlemek amacıyla, Proses havuzlarına yerleştirilen redoks metreler ile oksidasyon redüksiyon potansiyeli ve oksijen metreler ile çözünmüş oksijen konsantrasyonu ölçülmektedir.
Proses havuzlarının havalandırma, 3 asıl + 1 yedek şeklinde 25.000 Nm3/h kapasite ile çalışan blowerlar ve su altı difüzör sistemi ile yapılmaktadır.
Proses havuzlarında bulunan oksijen metreler ile ölçülen değerler sistemde seçilen değerlerin doğrultusunda havuzların hava boru hattı üzerinde bulunan oransal motorlu vanalarının açılıp kapanması ile (sistemin ihtiyaç duyduğu oksijen konsantrasyonu doğrultusunda) blowerlar kapasitelerini ayarlayarak ve devreye girip çıkmaktadır.

Havalandırma havuzundan çıkan aktif çamur – su karışımı dairesel son çökeltim havuzlarına alınır.
Son çöktürme havuzlarında, suyun havalandırma havuzlarında elde edilen koloidal aktif çamurdan ayrılması ile birlikte yerçekimi ile çöken çamur geri devir çamur pompaları ile toplanarak proses havuzlarının başına gönderilmektedir. Toplam 8  adet dairesel bulunmaktadır. Bunlardan 4 tanesi 47 metre çapında 4,5m derinliğinde, 4 tanesi de  52,4 m çapında,  5,2 m derinliğindedir.
Son çöktürme havuzu sıyırıcı köprüleri, çap boyunca hareket ederek, havuz tabanına çöken biyolojik çamuru sıyırıcısı vasıtasıyla çamur haznesinde toplar, burada biriken çamur, geri devir pompa istasyonunda  bulunan 1094 m3/h’lik geri devir pompaları ile emilir. Seçilen geri devir oranının (işletme koşullarına göre geri devir oranı %75-%100oranında seçilir.) çarpımına göre geri devir çamur pompaları ile çekilecek çamur miktarı belirlenir ve çamur geri devir pompaları bu kapasitede çalıştırılır. Çökeltme havuzu yüzeyinde biriken köpükler, yüzeysel sıyırıcılarla  toplanarak Fazla Çamur Pompa İstasyonuna gönderilir. Arıtılmış su çökeltme havuzunun üstünden savaklar yardımıyla toplanarak deşarj tankına gönderilir.

Ön çöktürme( %3-5 KM ) ve son çökeltme havuzlarından( % 0.8-1 KM ) alınan çamur, çamur karıştırma ve yoğunlaştırma tankına alınır. Çamurun stabil halde kalabilmesi için havalandırma işlemine tabi tutulur. Çamur havuzunda havalandırma, 1 asıl + 1 yedek şeklinde 1200 Nm3/h kapasite ile çalışan blowerlar ve su altı difüzör sistemi ile yapılmaktadır.
%0,8-1 KM  yoğunluğundaki biyolojik çamura( Son çökeltme havuzlarından alınan ), polielektrolit  çözeltisi (7000 litre kapasiteli 2 adet polielektrolit ünitesinde hazırlanan)  ilave edilir.  Belt yoğunlaştırıcı (Thickener) besleme pompaları( 80 m3/saat kapasiteli 4 adet ) ile çekilen çamur polielektrolit  çözeltisi  ile statik mikserde karıştırılır ve thickenerlarda  %4-5 KM çamur yoğunluğuna getirilerek , 15 m3/saat kapasiteli 4 adet pompa ile yoğun çamur havuzuna alınır.
Ön çökeltme havuzlarından alınan %3-5  KM yoğunluğundaki çamur, ızgara (80m3/h kapasiteli  2 adet  strain press )dan geçirilerek yoğunlaşmış çamur  tankına alınır.
Yoğun çamur ( %4-5 KM ) 30 m3/saat kapasiteli 6 adet pompa ile anaerobik çamur çürütme ( Dıgester ) tanklarına iletilir.

Çamur çürütücüler biyolojik çamurun stabilizasyonu için kullanılmaktadır. Çürütme prosesi anaerobik koşullarda ve mezofilik şartlarda gerçekleştirilmektedir. Çürütücü içindeki mezofilik üç  tür bakteri grubunun ( Fermantasyon bakterileri, asit bakterileri, metan bakterileri ) faaliyetleri sonucu çamur çürütülür.
35°C de  oksijensiz  ortamda organik maddenin ayrıştırılması sağlanır.
Çürütme işlemi  sonucunda;  kısmen kokusuz, susuzlaştırılabilir,  insan sağlığı için zararsız ve daha düşük hacimle arıtma çamuru elde edilmektedir.
Anaerobik çamur çürütme prosesinde 4 adet  çürütücü tanklar bulunmaktadır. Her bir tank 26.9 m yüksekliğinde,  23.3 m çapında ve 9.000 m³ (toplam 36.000 m³) hacmindedir.
Çamur çürütücüler betonarme olup dış yüzeyleri strafor ve alüminyum saç ile izole edilmiştir. Çürütücü hem yoğunlaştırılmış ön çöktürme çamuru hem yoğunlaştırılmış son çökeltme çamuru ile beslenmektedir.
Çamur  serpantinde  ön ısıtma işlemine tabi tutulur. Arıtma çamuru termal kurutma tesisinden elde edilen 65-70 °C  deki sıcak hava serpantinde ön ısıtma  işlemi için kullanılmaktadır.
Çürütücü tank içindeki sıcaklığın korunması için boru tip eşanjörler( 625 kW/saat kapasiteli- 4 adet ) ve 161 m3/h lik ( 4 asil + 1 yedek ) çamur sirkülasyon pompaları kullanılır.
Eşanjörler için gerekli olan sıcak su;  1480 kW/saat kapasiteli 2 adet  brülörden elde edilmektedir. Sıcak su , 54 m3/h kapasiteli( 4 asıl + 2 yedek )  sıcak su sirkülasyon pompaları ile eşanjörlere iletilmektedir.
Çürütücü tank içindeki çamurun homojen dağılımı için şaftlı mikser( 1144 m3/dk kapasiteli  ) ile karıştırma yapılır ve tank iç yüzeyde bulunan çarptırma plakaları ile türbülansı arttırılır.
Tank içindeki çamurun PH değerinin düşmesi durumunda  kireç hazırlama ünitesinde hazırlanan ve kapasitesi 15 m3/h olan kireç pompaları ile dozlanarak PH yükseltilir.
Stabilizasyon prosesi vasıtasıyla, katı maddeler, yaklaşık % 60 oranında metan gazı (CH4) ve yaklaşık % 35 oranında karbondioksit (CO2) içeren biyogaza dönüşür. Burada, organik katı madde oranı yaklaşık % 50 oranında ve toplam katı madde oranı yaklaşık % 35 oranında azalır.
Çürütme tanklarından çıkan  çamur cazibe ile çamur susuzlaştırma ünitesine  gönderilir.

Çamur çürütme ünitesinden elde edilen biogaz sırasıyla, köpük tutucu (275 m3/h), damla tutucu (275 m3/h), akümülatör (partikül filtresi – 275 m3/h) ve alev tutucu (275 m3/h) emniyet ekipmanlarından geçer ve gaz depolama tanklarına( 2600 m3 kapasiteli 2 adet ) iletilir.
Bio-gaz, gaz depolama tanklarından ve çürütücü tankların tepesinden alınır ve desülfürizasyon ünitesinde( 1.650 m3/h kapasiteli ) H2S’inden arındırılarak gaz basınçlandırma kompresörlerinden geçirilerek gaz motoruna sevk edilir. Ayrıca Çürütücü bünyesindeki brülörlerde gerekli olan bio gaz, gaz depolama tanklarından alınarak 230 m3/saat kapasiteli gaz blowerları ile brülöre beslenir.
Atık gaz yakma bacası( 2000m3/h kapasiteli ) ortaya çıkan gazın, tüketilen gazdan ve gaz tanklarının mevcut depolama kapasitesinden daha fazla olması durumunda, bio- gazın acilen yakılmasına yarar. Atık gaz yakma bacası sistemi, gaz tanklarının içlerindeki seviye kontakları üzerinden kontrol edilir.

Çamur çürütücü tanklarında mikroorganizmaların faaliyetleri sonucu çürüyen  %3 yoğunluğundaki çamur, çamur çürütücü taşkan hattından cazibe ile çamur  karıştırma tanklarına alınır. Ayrıca son çökeltme havuzları köpük tahliye sistemi de bu tanka bağlıdır.
Çamur Karıştırma tankında havalandırma işlemi için 2000 m3/h kapasiteli blower kullanılmaktadır.
Çamur karıştırma tankından alınan  %3  KM yoğunluğundaki  çamur susuzlaştırma işlemi için dekantörlere gönderilir. Bunun için 60 m3/saat kapasiteli 4 adet çamur monopompu bulunmaktadır.
%3  KM  yoğunluğundaki çamura, polielektrolit  çözeltisi ( 7000 litre kapasiteli 2 adet polielektrolit ünitesinde hazırlanan)  ilave edilir. 
Polielektrolit ile karıştırılmış çamur 60 m3/h kapasiteli dekantörlerde( 3 adet ) %25 KM içeriğinde olacak şekilde susuzlaştırılır.
Elde edilen çamur keki  Arıtma Çamuru Termal Kurutma ve Ko-jenerasyon tesisine gönderilir.

Fiziksel ve biyolojik arıtma işlemlerinden, geçerek deşarj edilebilir kriterlere getirilen atık su alıcı ortamlara verilmek üzere, arıtma tesislerinin son durağı olan deşarj pompa istasyonuna gelir.
Deşarj pompa istasyonunda bulunan deşarj pompaları, gelen atık su miktarına ve hazne seviyesine göre sırayla devreye girer. Haznedeki su seviyesi 4.3 m kotuna kadar cazibe ile terfi ettirilir. Bu seviyede cazibe hattındaki vana kapanarak, pompaj hattındaki vana açılır ve öncelikle 925 lt/sn kapasitesindeki küçük pompalar devreye girer. Bunun amacı 730 lt/sn( 6 adet )  kapasiteli asıl pompaların kavitasyona uğramasını engellemek içindir. Bu pompalar belirlenen debiye geldiğinde devreden çıkarak yerini asıl pompalara bırakır Çıkış pompa istasyonu pompaları devrede iken ani enerji kesilmesi durumunda boru hattında oluşabilecek vakum tehlikesine karşı denge bacası dizayn edilmiş, böyle bir durumda hatta vakum oluşmaması için denge bacasından su beslenerek bu tehlike önlenmiş olacaktır.  
Arıtılan atıksu 2472 metresi karada, 2600 metresi ise denizde olan 1600 mm. Çaplı HDPE polietilen borudan oluşan derin deniz deşarj hattı ile  50m derinliğine denize deşarj edilmektedir.

Deşarj pompa istasyonundan 70 m³/h lik hidrofor ile alınan arıtılmış su sırayla kartuş filtrelerden ve U.V. cihazından geçirilerek tesisin bütün servis (yıkama, seyreltme suları) ve sulama suyu ihtiyacını karşılar.

115.000 m³/h kapasiteli koku giderme ünitesi ile  Ön arıtmadan( Giriş yapısı, fosseptik tank, kaba ve ince ızgaralar, havalandırmalı kum ve yağ tutucu havuzlar)  fanlar ile emilen hava kimyasal yıkama sistemi olan scruberlarda kimyasal madde ile yıkanarak H2S gazından temizlenerek atmosfere bırakılır.
 25.000 m³/h kapasiteli 2 adet koku giderme ünitesi ile çamur karıştırma, yoğunlaştırma, çamur susuzlaştırma, ön çöktürme kısımlarından fanlar ile emilen hava kimyasal yıkama sistemi olan scruberlarda kimyasal madde ile yıkanarak H2S gazından temizlenerek atmosfere bırakılır.
Sistemde kullanılan kimyasal maddeler sülfürik asit (H2SO4), sodyum hipoklorit (NaOCl), ve sodyum hidroksit (NaOH) tir. Böylece hidrojensülfür ve amonyak gibi çevre halkının rahatsız edebilecek kokular tamamen ortadan kaldırılmış olacaktır.

SCADA : Supervisory Control And Data Acquisition
(Merkezi Denetim ve Bilgi Toplama Sistemi)
Scada sistemi ile tesisteki bütün üniteler sayfalar halinde düzenlenmiş olup bu sayfalar üzerinden bütün ekipmanların takipleri ve kontrolleri yapılabilmektedir.